sententiae de latinitate graecitateque in noctibus arabicis

Persaepe illi qui in classicis litteris versantur non solum ignorantes, tamen etiam improbantes mihi videntur omnia quae ad classicos ipsos non attineant. Si ad hanc rem addidimus quod multi qui litteras semiticas callent origines illarum aliasque gentes non curant, facillime invenimus quoddam foramen studendo relationes has inter gentes; immo ego appellare malo puteum, non foramen, nam vir audens, usu patientiae multaque conferendo, plurima maximi momenti invenire potest. Utinam ego etiam arabicam linguam callerem luculente, ne tanta meos ante oculos clam latentiaque transirent!

Omnia enim, ut ita incipiam lectores monens, e traditione quadam advenientia quocumque vis, omnino mutantur, partim amittuntur, in rem aptiorem tandem transformantur, quo facilius digestu fiat accipientibus. Graeci solebant litteras suas implere elementis dramaticis: et mythi et opera litteraria sic agebantur, eodem modo magnis tragoediis, ut ita dicam, in quibus usque in promptu erat hic mos agendi, haec vis verborum. Quidquid Graecus dicere vult, altis cum verbis dicit; iam forsitan vobis constet sententia notissima, quod latine dicitur altius esse videtur. Sic similiter cum Graecis res accidit.

Orientalibus vero maxime cordi sunt verba iocosa, explicita, rimae ac lepores. Sic nota est historia illius Ricardi Francis Burton, consulis britannici qui excellentissime versabatur in linguis orientalibus: cum miserrimus puer illi peteret baqshish (pecunia), ille responsit mafish (non habeo). Puer decessit e via miserior, sed laetus leporis causa.

Hoc enim accepto, in promptu esse credo auctores magis placituros arabicis gentibus fore comediographos aliosque auctores iocosos -etiamsi hi altis verbis uterentur. Exempli gratia, comoediae duae plautianae, quas adaptationes putamus fuisse Menandri, iam loquuntur de amore attingendo per dolos, quibus duae sorores valde similes commutari possunt. Hoc extat in Arabicis Noctibus cum historia de Qamar az-Zaman.

Immo etiam inveniri possunt Arabicis in Noctibus tragoediae, quae nobis recordentur fatis semper esse subiectos. Sic enim Ovidius ipse exponit pauca de amore inter duos iuvenes a leone frustrato, quem comedisse putat iuvenis amatam suam. Etiam hoc leitmotiv extat in fabula de amantibus ex Udrita. Attamen, nisi fallor, credo in Arabicis Noctibus fabulam feliciter concludere.

Sunt etiam aliae concordantiae mea sententia visendae. Exempli gratia, mos inferendi carmina in narrationem, quo iam Plato usus est. Si arabici solent inferre carmina ex Alcorano, libro iis sacro, religio tamen Graeca, cum libro careat, praecipue versat in Homerum Hesiodumque, quasi sacros.

Etiam visendum exisitimo morem fabulas sub fabulas enarrandi. Hic enim mos mihi valde videtur similis illi Homerico Hesiodicoque, quem notissimi studiosi Graecitatis iam notaverunt (E. Havelock): hic mos litteras componendi pendet ex visione orale mundi, pertinetque ad gentes scriptura carentes. Vocari potest visio associativa, quae monstrat has fabulas in initio enarrari viva voce.

Spero tandem plura addere posse ad has quaestiones.